İşletme ve Bilanço Hesabı Hadleri Nedir?

Vergi Usul Kanunu’na göre, tacirlerin tutacağı defter türü (işletme defteri veya bilanço esasına göre defter) yıllık satış hasılatı ve alış tutarlarına göre belirlenir. Bu sınır değerlerine had denir. Her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan bu hadler, mükelleflerin muhasebe yükümlülüğünü doğrudan etkiler.

İşletme Hesabı Nedir?

İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler, gelirlerini ve giderlerini “tek taraflı” bir sistemle takip eder. Bu sistemde alış ve satışlar doğrudan yazılır, stok veya kıymetli evrak detayı tutulmaz.

İşletme hesabı defteri, küçük esnaf, serbest meslek sahipleri ve KDV’den muaf küçük işletmeler için uygundur.

Bilanço Esası Nedir?

Bilanço esasına göre defter tutan işletmeler, çift taraflı kayıt sistemine göre çalışır. Yani hem varlıklar hem de borç ve öz kaynaklar kaydedilir. Bu sistemde:

• Yevmiye defteri
• Defter-i kebir
• Envanter defteri

gibi defterlerin tutulması zorunludur. Orta ve büyük ölçekli işletmeler için geçerlidir.

İşletme ve Bilanço Hadleri Neye Göre Belirlenir?

İşletmelerin hangi defteri tutacağı şu iki temel kritere göre belirlenir:

1. Yıllık Alış Tutarı (KDV Hariç)
2. Yıllık Satış Hasılatı (KDV Hariç)

Bu tutarların belirli limitleri aşması durumunda mükellef, ertesi yıldan itibaren bilanço esasına geçmek zorundadır.

2024 Yılı İçin Hadler (Örnek)

Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 2024 yılı hadleri:

• Yıllık alış tutarı: 1.100.000 TL
• Yıllık satış tutarı: 1.900.000 TL

Bu iki sınırdan herhangi biri aşıldığında, işletme sahibi bilanço esasına göre defter tutmak zorundadır.

Hadlerin Aşılması Durumunda Ne Olur?

Eğer bir mükellef yıl içinde belirtilen hadleri aşarsa:

• Ertesi yıl bilanço esasına göre defter tutmaya başlar.
• Defter beyan sisteminde veya kağıt ortamında defter değişikliği yapılır.
• Gerekirse meslek mensubu (muhasebeci/mali müşavir) ile yeni dönem açılış işlemleri yapılır.

Kimler İşletme Defteri Tutabilir?

• Basit usul dışında kalan küçük esnaf ve zanaatkârlar
• Belirtilen hadleri aşmayan ticaret erbabı
• Serbest meslek erbabı (kendi meslek defterlerini tutar)

Kimler Bilanço Esasına Geçmek Zorundadır?

• Anonim ve limited şirketler
• Vergi mükellefi olup satış veya alış tutarları hadleri aşan şahıs işletmeleri
• Serbest bölgelerde faaliyet gösteren şirketler

Sık Sorulan Sorular

1. Hadler her yıl değişir mi?
   Evet. Yeniden değerleme oranına göre her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından güncellenir.

2. Hadler aşılınca hemen geçiş yapılır mı?
   Hayır. Takip eden yıldan itibaren bilanço esasına geçiş zorunludur.

3. İsteğe bağlı bilanço esasına geçilebilir mi?
   Evet. İsteyen mükellef hadleri aşmasa bile bilanço esasına geçebilir.

4. İşletme defteri yerine bilanço tutmanın avantajı var mı?
   Büyük ölçekli işletmeler için finansal analiz ve kredi alım süreçlerinde avantaj sağlar.

5. E-ticaret yapanlar hangi esasla defter tutmalı?
   Satış hacmine göre değerlendirilir. Hadler aşılıyorsa bilanço esasına geçilmelidir.

Özet:

İşletme ve bilanço hesapları hadleri, işletmelerin tutacağı defter türünü belirler. 2024 yılı itibariyle satış veya alış tutarı 1.900.000 TL ya da 1.100.000 TL'yi geçen mükellefler bilanço esasına geçmek zorundadır. Bu hadlerin her yıl güncellenmesi ve işletmenin gelirine göre takip edilmesi büyük önem taşır.